‘There’s nothing like a countdown for building suspense,’ zegt de verteller van Salman Rushdie's Midnight's Children (1981) ergens. Het aflopen van een huurcontract. Een aanstaande bevalling. De maand tot aan de verkiezingen.Druk op de ketel.
In het magisch realistische melodrama Biutiful (2010) is kanker de tijdbom: krijgt crimineel Uxbal zijn leven, of eigenlijk dat van zijn kinderen, op orde voor de dood hem de eeuwige sneeuw in sleept? En: slaagt hij erin de verbroken relatie met zijn bipolaire ex te herstellen?
Het antwoord op de tweede vraag is: nee.
Op de eerste vraag zijn meerdere antwoorden mogelijk - dat hangt een beetje van je eigen levensfilosofietje en pedagogische inzichten af, denk ik. Voor sommige mensen is een kind al verloren als het om voetbalplaatjes bedelt bij de AH.
Maar dat terzijde.
Uxbal wordt vertolkt door de man van Penélope Cruz, Xavier Bardem. Bardem is perfect gecast voor de man die te jong aan kanker overlijdt. Hij heeft een goeie kop, dik haar, dierlijk geloken oogleden. Hij is gedrongen. In hem lijkt altijd woede te smeulen (of verdriet, dat is hetzelfde). In de film redt hij zich een paar keer met fysieke kracht uit lastige situaties: een van de Chinese mensenhandelaren waarmee hij in conflict raakt, grijpt hij letterlijk bij de strot, later doet hij hetzelfde bij zijn ex-vrouw als die weigert Uxbal hun zoontje, Mateo, mee te laten nemen. Het zijn tragische scènes: de kijker weet dat het lichaam van de man die zijn fysieke kracht toont van binnenuit wordt gesloopt door blaas- of nierkanker.
Het afschuwelijke en pijnlijke en sterke van de film is dat Uxbal bijna niemand in zijn omgeving vertelt dat hij aan kanker lijdt en eraan zal sterven.
Een melodrama over een gezin dat wordt getroffen door kanker was regisseur Alejandro González Iñárritu niet genoeg. Er moesten bovennatuurlijke gaven bij, een vrouw met een bipolaire stoornis, overspel, mensenhandel, corrupte politieagenten, een ongeluk met dodelijke afloop, illegale Chinezen in Barcelona, dealende en ventende Senegalezen, het sneeuwlandschap dat op je ligt te wachten na de dood, drugshandel, coke, nachtclubs, broederliefde & broederhaat, huiselijk geweld. Alleen het aftreden van Mubarak paste er niet meer bij.
Eigenlijk is het een wonder dat de film maar twee en een half uur duurt.
Het nare is dat je emotional investment naar alle kanten uitwaaiert en er geen moment is waarop je investering rendeert - en dat is, geloof ik, toch de bedoeling bij dit soort mainstreamfilms. De uitgezette Senegalees, de gestikte Chinezen, de vermoorde mensenhandelaar… het laat je allemaal koud. Hart en lens liggen bij Uxbal. Iedere filmacademiestudent kan Biutiful trouwens in een weekeinde terugsnijden tot wat ze, zoals gezegd, in essentie is: een magisch realistisch melodrama, een impliciet pleidooi voor het traditionele gezin.
De sterfscène – aards en oneirisch tegelijk – waarin Uxbal en dochter Ana nog wat babbelen is ongelooflijk verdrietig, maar tot een publiekscatharsis komt het niet, omdat het echte einde van de film zich in de eeuwige sneeuw afspeelt, dat einde is een herneming van de opening, waardoor de ijsplaat die in je borstkas was gegroeid van pure verveling weer verbrijzelt. De zware pianomuziek tijdens de aftiteling onderschrijft wat je zelf ook al had geconcludeerd: Biutiful neemt zichzelf bloedserieus en gunt de kijker zo min mogelijk relativering.
Film: Biutiful (2010)
Regie: Alejandro González Iñárritu
Eindoordeel: bombastische bullshit, 2 ballen (no pun intended), 2/5 trouwens, een dikke onvoldoende.
Bijzonderheden: vijfentwintig illegale Chinezen overlijden doordat Uxbal hen ondeugdelijke gaskacheltjes cadeau doet. De lijken worden op zee gedumpt en spoelen aan. Zoiets voorvoel je al op het moment dat Uxbal een witgoedwinkel in loopt om die kachels aan te schaffen: op weg naar de zaak passeert hij een muur met een gigantische walvis erop geschilderd. Even later, in de winkel, zie je op een van de televisieschermen een nieuwsuitzending waarin verslag wordt gedaan van een aangespoelde, dode walvis.
Curiositeit: die billen met tepels in de nachtclubscène zien er best echt uit. Hoe hebben ze dat gedaan? (dit is een retorische vraag, bespaar me je uitleg).
Vermoeiend: het verantwoord romantiseren van armoede. Uxbal draagt in iedere scène een ander cinegeniek afgewassen truitje en ze staan allemaal even stoer en ze vallen allemaal even cool. Neem je moeder in de zeik. Alleen Uxbals joggingbroeken doen werkelijk armoedig aan.
Pijnlijk: Bardem draagt in de film een zelfgemaakte luier en in een paar scènes zie je hem (Bardem) kreunend bloed pissen. Op die momenten beginnen alle mannen in de zaal onrustig in hun stoel te draaien, ze vertrekken allemaal hun gezicht, ze zuchten en grommen getergd, slaan het ene been over het andere (serieus: ik heb om me heen zitten kijken).
Zonde: De scènes, vroeg in de film, waarin vader en kinderen zitten te eten (en Uxbal zijn kinderen leert dat fantasie het belangrijkste ingrediënt is voor je lievelingsgerecht) zijn onvergetelijk, net als de korte scène waarin Uxbal zijn dochter helpt met haar huiswerk (Engels) en de scène, veel later, waarin de halfdode en gedrogeerde Uxbal een tekening van de Pyreneeën (sneeuw!) ziet die zijn dochter heeft gemaakt, omdat haar ouders haar hebben beloofd dat ze daar met z'n vieren haar verjaardag zullen vieren (maar Uxbal laat verstek gaan), en waaronder ze Biutiful heeft geschreven, het woord dat Uxbal haar heeft leren (mis)spellen.Triviaal: in Woody Allen’s Vicky, Cristina, Barcelona (2008) speelt Bardem een kunstschilder met een geestelijk gestoorde geliefde, een schilderes, gespeeld door Penélope Cruz (‘tijdens de opnames hebben ze iets gekregen!,’ roept Albert Verlinde). De film is luchtig en romantisch en komisch (onvergetelijk is de fietsscène door zomerlandschap) en bij vlagen veel ontroerender dan het hooguit heftige Biutiful.
Aanvullende trivialiteit: Penélope Cruz speelde ook ooit met een andere geliefde in een film, welke man & film waren dat? Correct: Tom Cruise, Vanilla Sky (trailer is adequate samenvatting film). Remake van Abre Los Ojos
Leuk napraatdingetje: keert Ige aan het einde van Biutiful echt terug naar het huis van Uxbal? Of is het zijn waan? Eerder in de film horen we die corrupte agent zeggen: mensen zijn dieren, helemaal als ze kinderen hebben. Ik denk dat Uxbal zich Ige's terugkeer verbeeldt, dat ze er politiek incorrect met zijn geld vandoor is (en dat gun ik haar man, Ekweme, dan wel weer).
Geruststelling: ik ga niet over iedere slechte film een stukje posten, maar voor deze moet ik je echt waarschuwen. GA NIET NAAR BIUTIFUL, ZONDE VAN JE TIJD, ZONDE VAN JE OGEN, ZONDE VAN JE HART, ZONDE VAN JE HERSENS. Het is een verrot soort entertainment – Biutiful is een slechte film, in alle betekenissen van het woord slecht. Lui, lelijk, opportunistisch, cynisch, pretentieus. Bardem en Iñárritu… ze zouden zich rot moeten schamen. Tranentrekken met kanker, voorpaginaleed en kwetsbare kindertjes, flikker toch op. Want het erge is dat je wel kapot bent als je de bioscoop uit loopt – welk legaal kruid is gewassen tegen Zulk Groot Leed?
Disclaimer: ik zag de film met Jaap. Hij oordeelde veel genuanceerder dan ik (zo was hij erg te spreken over het camerawerk (maar dat vond ik ook he-le-maal niks (nee, geintje, dat was goed gedaan)), maar ja: hij, zelf gevierd regisseur, kwam linea recta van een feestelijk filmfestival in Bari waar hij zich met zijn lief vier dagen lang een VIP-behandeling had laten aanleunen (wat in concreto betekende: zes kilo aankomen van al het getafel), dus hij was wel bereid Iñárritu collegiaal de hand boven het hoofd te houden (geintje, geintje, GEINTJE).
Eigenaardig: in 2010 was Enter the void, het bijna-meesterwerk van Gaspar Noé, haast nergens te zien, ik moest ervoor naar Kriterion (Amsterdam), terwijl de filmhuizen déze pompeuze rotzooi (Biutiful) wel massaal programmeren.
Alternatief: Je kunt nog beter twee en een half uur op de bank liggen om naar het plafond te staren (waar komen die stoflijnen vandaan? waarom trekken die vlokken naar de hoeken?) dan je ogen bederven met Biutiful.
